Op 11 oktober organiseerden de drie stedelijke Kosmopolis organisaties (Utrecht, Rotterdam en Den Haag) de internationale conferentie Super-Diversity in Dynamic Cities. Bijna tweehonderd deelnemers deelden visies en praktijken over de betekenis van grootstedelijke ontwikkelingen, migratie, diversiteit, ontwikkelingen in online en social media. Wat we deelden was nieuwsgierigheid naar ervaringen van anderen, honger naar kennis en inspiratie om op een creatieve manier in te spelen op al deze mondiale bewegingen.
Carmelita Serkei
Door Carmelita Serkei
– regelmatige bezoeker van Kosmopolis activiteiten
Na een gemeenschappelijk eerste deel van de conferentie ging de conferentie uiteen in twee parallelle deelconferenties Heritage (Erfgoed) en Arts & Culture (Kunst & Cultuur).
Wat gedurende de dag steeds duidelijker en voelbaar werd was de invloed van het perpectief op zowel analyses als oplossingsrichtingen. Er was grofweg sprake van twee hoofdperspectieven in de Kunst & Cultuur route die ik volgde.
Het ene perspectief gaat uit van de huidige superdiversiteit in de steden, maakt een analyse van de verschillen en overeenkomsten en komt op grond daarvan tot oplossingsrichtingen, beleid en praktijken. In deze richting ligt de nadruk op het bestrijden van achterstanden, het voorkomen en bestrijden van discriminatie en uitsluiting en op initiatieven tot insluiting en sociale cohesie. De casus uit Denemarken was hier een typisch voorbeeld van. Interessant was daarnaast de presentatie over het researchproject Tate Encounters Britishness and Visual Culture; een diversiteitsproject van Tate Gallery. Opmerkelijk was dat de studenten met een migrantenachtergrond aangaven bewust niet naar het Tate te gaan. Ze kenden het en waren in staat om te gaan, maar konden zich niet identificeren met het museum. Waarom zouden ze gaan als het Tate ze niets te bieden had en ze zich daar niet welkom voelden. Het koste het Tate bovendien grote inspanning om de jongeren tot deelname aan het project te bewegen. Zij voelden namelijk feilloos aan dat een participatie- en representatieproject hen (3de, 4de generatie etnische minderheden jongeren) bij voorbaat in de marge plaatste en ze het etiket ‘achterstand’ op zou leveren. Zij weigerden dit zelfbewust en kozen voor een invulling die ze wel interesseerde, namelijk over besluitvormingsprocessen over indeling van de tentoonstellingsruimte en de collectie. Na afloop van het project formuleerde Tate Gallery als nieuwe uitdaging: “How to bring diversity from the margins to the core”.
Internationale conferentie
Een tweede perspectief gaat uit van de verschillen in afkomst, maar van een gedeelde toekomst. Uitgangspunt hierbij is heroverweging van de concepten meerderheid/minderheid. “Meerderheid” is geen vaststaand gegeven, meerderheden ontstaan in een bepaalde (veelal geografische) context. Migranten zijn in sommige landen migrant en in andere landen thuis. In sommige steden en landen een minderheid, in andere weer niet. Soms kan het zelfs beide zoals prof. Jan Blommaert (Universiteit Tilburg) liet zien aan de hand van een voorbeeld over een buitenwijk in Tanger met tweede huizen van Europese Marokkanen. Twee maanden per jaar zijn deze onderdeel van die community in Marokko; rest van het jaar is dit een lege buitenwijk. Deze Marokkanen horen op z’n minst tot twee gemeenschappen en hebben daarbinnen een verschillende positie.
We moeten ons ook realiseren dat de fysieke stad onderdeel uit maakt van virtuele globale communities die ook invloed hebben op het feitelijk samenleven in een stad. En dat dit invloed heeft en kan hebben op de identiteit en het zelfbewustzijn van migranten.
In dit verband vind ik ook iets anders interessant. De BBC heeft nu de themamaand Mixed-race Britain (sterk groeiende categorie in de UK), in Neurenberg heeft nu al 67% een ouder buiten Duitsland geboren (inleider Mark Terkessidis uit Berlijn), in de VS heeft men nu de uitdaging om nieuwe categorieën te bedenken voor al die gemixte mensen, Nederland heeft in grote steden meerderheden allochtone jongeren (met één ouder van buiten ben je dat al). Dit roept de vraag op of deze categorisering in zichzelf al niet voor uitsluiting zorgt. Je blijft een buitenstaander zolang je als allochtoon benaderd blijft worden; zelfs als je familie al generaties in het betreffende land woont.
Theater Ballhaus/ Naunynstrasse
Volgens mij ligt hier de uitdaging. Afkomst is en blijft belangrijk, maar moet niet het meest relevante aspect zijn voor de kansen en mogelijkheden om op een gelijkwaardige manier deel uit te maken van een stad of land. Om onderdeel te zijn van een gezamenlijk ‘wij’. Bonding (organiseren op basis van een gemeenschappelijke afkomst, al dan niet etnisch) en bridging (organiseren op andere gemeenschappelijkheden) kunnen parallelle processen zijn. We moeten ons richten op het creëren van nieuwe content, zoals bijvoorbeeld Rabiaâh Benlahbib liet zien bij de presentatie van de projecten van Kosmopolis Den Haag. Oliver Kontny, curator Theater Ballhaus/ Naunynstrasse, deelde de succesfactoren om van een (migranten)theater in de marge een succesvol en mainstream hip theater in Berlijn te worden. Het gaat naar zijn mening om: artistieke kwaliteit, relevantie, innovatie, een bottom up benadering en commitment. Belangrijk is dat subsidies geen extra niet-artistieke doelen opleggen; bijvoorbeeld outreach-activiteiten zoals meestal bij migrantenkunst.
Ook in de parallelle sessie Erfgoed (waar ik zelf niet bij was) stonden processen van insluiting en uitsluiting centraal. (zie verslag) Geconstateerd werd dat je op moet passen om bij het benoemen van erfgoed groepen per definitie uit te sluiten doordat er geen gedeelde geschiedenis is. Erfgoed moet veel meer beschouwd worden als culturele productie in het heden waarbij het vinden van common ground belangrijk is. Om betekenisvol te zijn moet ook erfgoed zich steeds opnieuw uitvinden.
Ik hoop dat de conferentie ook voor Kosmopolis een startpunt was voor verdere invulling zowel conceptueel als via activiteiten van het creëren van common ground. Inclusion means finding common ground.
