Programma: Israël, Palestina en ik
Datum: 19 december 2007
Locatie: Filmhuis Den Haag
Film: Route 181 van Michel Khleifi en Eyal Sivan
Sprekers: Els van Diggele, Kees Beekmans en Tariq Shadid
Gespreksleider: Naeeda Aurangzeb
De sprekers bleken het over een ding eens: door mensen in hokjes te drukken creëer je een groter monster.
“Toen ik naar Israël ging, probeerde ik ook een humanist te zijn’, zegt schrijfster Els van Diggele na het schrijven van twee boeken over christenen en joden in het land, ‘maar dat kan niet. Je bent daar niet in eerste plaats een mens, maar een Jood of een Moslim, met daarbinnen nog een hoop classificaties.” Journalist Hassan vertelt vanuit de zaal dat hij haar verhaal wel herkent; hij vertrok naar Israël en de Palestijnse gebieden met de bedoeling onpartijdige verhalen te schrijven, maar bij aankomst werd hij gelijk gevraagd naar de naam van zijn vader, die hem als Moslim classificeerde en blootstelde aan een grondig onderzoek. Na uren wachten op het vliegveld werd hem duidelijk dat het heel moeilijk ging worden hier vandaan evenwichtig verslag te doen. Zijn donkere uiterlijk zaaide paniek bij bushokjes. Hij besloot er voortaan maar met een boog omheen te lopen.
Van Diggeles woorden stuiten op fel protest. “Dat defaitisme!”, briest de Palestijns-Nederlandse chirurg/schrijver/muzikant Tariq Shadid, alias ‘Doc Jazz’. Door te doen alsof het hier om een religieus conflict gaat, zou je een fatalistisch pad bewandelen. De gedachte dat het stichten van Israël de weg naar de verlossing is, en God enkel de Joden uitverkoos, lijken immers tamelijk onaanvechtbaar. Van Diggele erkent dat zulke ononderhandelbare standpunten de vredesonderhandelingen keer op keer frustreren, en dat waarschijnlijk altijd zullen blijven doen, gaan we die niet op andere gronden voeren. “Het is maar een klein deel van de mensen dat zulke non-constructieve uitgangspunten hanteert”, zegt Shadid, “en dat zijn niet degenen met wie je om de tafel moet gaan zitten als je iets wil bereiken”’.
Slechts twee van de bezoekers steken hun hand op als gespreksleider Naeeda Aurangzeb vraagt wie gelooft dat het hier daadwerkelijk om een religieus conflict gaat. Eén van hen is de joods-Israëlische Yaël. ‘Ik besloot dat ik daar weg moet toen op mijn identificatiebewijs kwam te staan dat mijn nationaliteit ‘Joods’ was.’ Het koste haar naar eigen zeggen 20 jaar om zichzelf te ‘ontbrainwashen’, en niet langer te geloven dat ze als uitverkorene beter dan een ander was. Nu voert ze actie om Israël te boycotten en de bezetting van de Palestijnse gebieden te beëindigen. “Ik wil niet leven in een land waar Palestijnen niet worden omschreven als een volk maar als terroristen. Die Israëlische propaganda beïnvloedt de hele wereld. Ik vrees dat ze ermee doorgaan totdat ze niet meer bestaan: de Palestijnen niet of de Joden niet. Daar maak ik me zorgen over.”
Een aanwezige man die zowel in Israël als in Zuid-Afrika woonde, trekt een parallel met het apartheidsregime. Het is geen kwestie van de Israëliërs tegen de Palestijnen, suggereert hij, maar van de zionisten tegen de Palestijnen. Dat is een racistische motivatie, we hebben dus alle reden om die aan te vechten. Toch doen we het niet.
Het religieuze argument wordt gebruikt om het een onaantastbare conflict te maken, waarmee regeringen als de Nederlandse zich niet durven bemoeien, suggereert een ander. “De Nederlandse regering heeft een standpunt ingenomen, en dat is pro-Israël”, zegt hij. Dat is een keuze waarin veel Nederlanders zich niet meer herkennen, denkt hij. Een dergelijk eenzijdig standpunt blijven hanteren leidt tot vervreemding tussen de mensen en de politiek in Nederland.
“De parallel met de apartheid kan je zelfs doortrekken naar Nederland: vroeger hadden we immigranten, nu hebben we ‘Marokkanen’. ” Als we niet uitkijken, worden we daar straks net zo door verscheurd als de mensen in het Midden Oosten. Door mensen in religieuze hokjes te stoppen, waarschuwt hij, zet je ze in feite buitenspel. Uiteindelijk is dat een heel gevaarlijk spel. Israël is daar maar één voorbeeld van.
Gevraagd welke confrontatie met zijn leerlingen het meest invloed had op Kees Beekmans’ verhouding tot het Palestijns-Israëlisch conflict, vertelt de leraar hoe zijn leerlingen na de dood van Theo van Gogh een optocht door de school hielden. Een moord wat hem als Amsterdammer diep raakte, werd door hen juist gevierd.
Wat heeft dat te maken met Israël? vraagt de gespreksleider. Dat lijkt hem inmiddels zo logisch dat hij eraan voorbijgaat, zegt de leraar: met name de Marokkaanse jongeren voelen zich in Nederlands verguisd als tweederangs burgers, zij vergelijken hun situatie met die van de Palestijnen. Zij zien een wereld waarin een paar machtige witten hun wil opdringen aan alle anderen. En, beaamt hij een dame die zich humaniste noemt, daarin kan hij ze inderdaad voor een groot deel wel gelijk geven. Wat raar is, is niet dat we andere volkeren vermoorden zoals we al de hele geschiedenis doen, zegt Beekmans, maar dat we ons er nu druk over maken.
Waarom eigenlijk? Vanuit een culturele achtergrond, zoals de gespreksleider suggereert, of uit een soort menselijke drive, zoals veel aanwezigen beweren? Ondanks zijn Palestijnse achtergrond, denkt Shadid, gaat het hem toch primair om het onrecht. Hij komt uit een non-politiek huis, tot zijn dertiende was hij volledig in de ban van de Noord-Amerikaanse Indianen. Hij wist er alles over. Wat hem nog het meest verbaasde, was dat 20 miljoen mensen waren uitgemoord maar er nooit meer naar omgekeken werd.
Pas toen hij zich realiseerde dat hij zelf behoorde tot een groep die het zelfde lot ten deel viel, begon hij steeds meer parallellen te zien. “In de VS heette het ‘new frontier’ en kwamen ze ermee weg, in het Midden Oosten het ‘het beloofde land’ en is het iets lastiger omdat de Palestijnen zich verzetten.” Maar een ‘oorlog’ waarin een zwaarbewapende hightech eenheden vechten tegen een volk zonder leger, dat is geen oorlog, zegt hij. Het gebruik van zulke termen duidt voor hem alleen maar aan dat er nog veel onrecht te bestrijden is.
Lezen:
– Een volk dat alleen woont, Els van Diggele 2000
– Mijn geloof en mijn geluk, Imad El Kaka & Hatice Kursun 2002
– De jeugd van tegenwoordig – nieuwe verhalen uit de zwarte klas, Kees Beekmans 2006
– Verdreven Palestijnen, Naeeda Aurangzeb, 2005
– Understanding Palestine; essays by Tariq Shadid, Tariq Shadid, 2007
Luisteren:
– Front Door Key, Doc Jazz (alias Tariq Shadid), www.docjazz.com
Klaartje Jaspers, met dank aan news4all
